Ishrana male dece i dece srednjeg uzrasta je veoma specifična. Zahteva strogo unošenje svih nutrijenata potrebnih za pravilan rast i razvoj deteta. Ovo je osetljiv period jer svaki nutritivni nedostatak može da ispolji posledice u kasnijem dobu.
Što bi se u narodu reklo, ‚‚organizam pamti pa naplati“.
Veoma je važno razgovarati sa pedijatrom o uvođenju novih namirnica i simptomima ukoliko se jave. Bitno je preduzimati određene smernice, ali bez panike.
Svaka nova namirnica se uvodi pojedinačno u ishranu bebe. U toku jedne nedelje uvode se dve nove namirnice.
S obzirom na to da je mleko osnovna hrana kod beba i male dece, upoznaćemo bolje mlečni šećer – laktozu, koji istovremeno predstavlja i najčešći alergen kod dece.
Laktoza se sastoji od dva molekula – glukoze i galaktoze. Da bi se ovi molekuli apsorbovali, potrebno je da budu razdvojeni, što omogućava enzim laktaza.
Laktoza se vari u gornjem delu tankog creva. Kao i drugi svarljivi ugljeni hidrati, ima primarno energetski značaj. Pored toga, ona podstiče resorpciju kalcijuma, magnezijuma i gvožđa u crevima.
Kada kažemo da je dete intolerantno na laktozu, smatra se da njegov organizam nije u mogućnosti da preradi mlečni šećer laktozu.
Intolerancija na laktozu nastaje kao posledica urođenog, privremenog ili stečenog nedostatka enzima laktaze, odnosno, njegove smanjene aktivnosti.
Urođeni nedostatak je izuzetno redak. Ispoljava simptome nakon navršenih 3-5 godina i traje doživotno.
Kod beba može da se javi privremena intolerancija. Kako vreme odmiče, organizam se razvija i proizvodi dovoljno laktaze za razlaganje mlečnog šećera.
Privremena intolerancija može nastati nakon gastroenteritisa ili oštećenja sluznice creva (Kronova bolest) jer su ćelije koje proizvode enzim laktazu-oštećene.
Takav oblik intolerancije nestaje nakon izlečenja od bolesti koja je podstakla njen nastanak. Ovaj oblik intolerancije se javlja i kod prevremeno rođene dece zbog opšte nezrelosti organizma.
Najčešći i najvažniji oblik nepodnođenja mlečnog šećera se javljaja usled kasnijeg smanjenja aktivnosti laktaze, ili njegovog potpunog izostanka. Intolerancija na laktozu se može osetiti 30 minuta do 2h nakon unošenja mleka i mlečnih proizvoda.
Testovi koji se rade u otkrivanju intolerancije su:
1. Test stolice – meri se količina šećera;
2. Test unosom laktoze – pije se tečnost sa visokim procentom laktoze i nakon 2h se uzima uzorak iz krvi;
3. Test disanja – meri se nivo vodonika (bakterije koje se nalaze u crevima razlažu nesvarenu laktozu oslobađajući ugljen dioksid i vodonik);
4. Test ponovnog uvođenja namirnica – Većina dece stvara malu količinu enzima laktaze, pa se preporučuje konzumiranje manjih količina mlečnih proizvoda nekoliko puta na dan, kako bi se postigao balans između unete laktoze i stvorene laktaze.
Simptomi variraju od blagih do teških, zavisno od količine unete laktoze i količine koja se može podneti.
Pod uticajem postojećih bakterija dolazi do povećane fermentacije u crevima, što dovodi do nastanka gasova, nadimanja i tvrdoće trbuha. Ova pojačana fermentaciona aktivnost može dovesti do poremećaja peristaltike creva, što uzrokuje bolne grčeve.
Ono što se mora imati na umu, jeste da se usled dijareje javlja gubitak vode i ako se voda ne nadoknađuje, može doći do dehidratacije dečjeg organizma.
Dakle, intolerancija na laktozu je definisana kao poremećaj u varenju i karakteristični su nadutost i grčevi.
Alergija na mleko definiše se kao reakcija imunog sistema na proteine iz mleka koji ne odgovaraju organizmu. Javlja se osip po koži, otok usana, lica, usne duplje.
Alergija na kravlje mleko jedna je od najčešćih alergija kod dece. Terapija podrazumeva potpunu eliminaciju namirnica koje sadrže laktozu.
U majčinom mleku se nalazi 7g/dl laktoze, u kravljem mleku od 4,4-4,8g/dl; u standardizovanim formulama oko 4-7,5g/dl. Moguće je (ali retko) da se kod beba koje doje razvije alergija, pošto se mleko iz majčine ishrane prenosi na bebu.
Ukoliko dete ne sme da uzima mlečne proizvode, postoji rizik od nastanka deficita kalcijuma. Kalcijum je neophodan za pravilan rast i razvoj kostiju, tako da je tada u ishranu potrebno uključiti:
– Sve vrste mahunastog povrća;
– Koštunjavo voće (Potrebno je voditi računa o uzrastu deteta zbog potencijalne alergije!)
– Ribu;
U prerađenim namirnicama nalazi se skrivena laktoza. Shodno tome, potrebno je obratiti pažnju na sledeće namirnice i izbegavati ih:
– Hleb i drugi pekarski proizvodi;
– Zaslađenje žitarice;
– Instant proizvodi (supe, pire krompir), prelivi za salate;
– Margarin;
– Slatkiši i grickalice.
Napomena: Neophodno je obraćati pažnju na sastav namirnica prilikom kupovine i detaljno čitati deklaracije!
Autor : Natalija Kneselac
