Kapsko florističko carstvo prostire se na krajnjem jugu afričkog kontinenta. Ovaj mali biogeografski region odlikuje se izuzetno bogatom i jedinstvenom florom, iako predstavlja najmanje florističko carstvo na svetu, od ukupno šest. Zauzima samo 1% afričkog kontinenta, a sadrži čak 20% njegove flore. Interesantna je i činjenica da sadrži gotovo 3% svetskih biljnih vrsta. Kapska flora podstiče na divljenje i izučavanje, ne samo zato što je čine brojni rodovi, porodice i vrste biljaka, već i zbog toga što su rasprostranjene u malom i izolovanom području, u odnosu na druge florističke oblasti na svetu. Neverovatno je da se na ukupnoj površini Kapskog florističkog carstva nalazi preko 11.420 vaskularnih biljnih vrsta, od kojih je 8.900 endemično. Velika većina ovih vrsta, tačnije 9.251 vrsta, su cvetnice, što utiče na impresivan izgled čitavog područja.
Razlog ove neverovatne florističke raznovrsnosti i visokog nivoa endemičnih biljnih vrsta prvenstveno leži u topografskoj i klimatskoj raznolikosti koja karakteriše čitav region. U Kapskoj oblasti postoje mnogostruke topografske karakteristike, kao što su priobalne ravnice, visoke planine, strme padine i uske doline. Većina područja ima klimu veoma sličnoj mediteranskoj, sa sušnim i toplim letima i kišnim zimama. Međutim, u čitavoj oblasti se odvija jedan specifičan proces koji utiče na stvaranje velikog broja različitih mikroklimatskih zona. Kapska oblast je zapravo mesto gde se integrišu vremenske prilike Atlantskog i Indijskog okeana.
U istočnom delu regiona, tokom leta se izlučuje velika količina padavina. One su posledica tople Aguljaske struje, koja protiče uz jugoistočnu afričku obalu prema jugu i jugozapadu. Uz zapadnu obalu, u suprotnom smeru, struji hladna Benguelska struja, koja je uzrok nedostatka padavina, dok na krajnjem jugozapadnom delu Južnoafričke republike, zimi duvaju zapadni vetrovi koji donose najviše padavina. Pored toga, količina padavina zavisi i od samog reljefa, odnosno znatno veća količina kiše se izlučuje na planinama, u odnosu na nizijske oblasti. Raznolikost reljefa i mikroklimatskih zona su glavni faktori koji utiču na stvaranje različitih i veoma kompleksnih tipova životnih staništa, a heterogenost životne sredine je važan faktor koji utiče na nastanak novih i opstanak starih vrsta biljaka.
,,Dan održivog razvoja“
Takođe, tokom pleistocena, u ovoj oblasti nije bilo značajnih izumiranja vrsta, koja su bila zastupljena u većem delu sveta i izazvala dramatično smanjenje florističke raznovrsnosti. Za vreme pleistocena, tokom glacijalnih faza, veliki delovi zemljine površine su bili pod lednicima, a njihove zimske temperature su bile ispod nivoa koje njihove flore mogu da tolerišu. Međutim, kapski region je najverovatnije bio stabilan tokom celog kvartarnog perioda, naročito u zapadnom delu. Pored geografskog položaja, na pleistocensku klimu kapskog regiona imali su uticaj i veliki okeani na jugu i zapadu, koji su ublažavali ekstremne vremenske uslove koji bi doveli do masovnog izumiranja flore i faune. Na taj način, kapska vegetacija je izdržala promene ovih vremenskih ciklusa i nastavila svoj razvoj tokom čitavog perioda.
U dugoj i stabilnoj klimi tokom geološke istorije, javljale su se suptilne promene. One su favorizovale jedan tip biljne zajednice u odnosu na drugi. Tako je danas dominantna žbunasta vegetacija, odnosno finbos vegetacija. Ona čini oko 80% vegetacije Kapskog regiona.
,,Štampa bez granica“
Te suptilne promene nastale su pod uticajem požara koji su sastavni deo Kapskog regiona. Svaki biom u kome su relativno vlažne zime, a leta topla i suva, podložan je požarima. U toku letnje suše vegetacija se suši i ostavlja za sobom velike količine zapaljivog materijala. Većina biljaka spremno dočekuje ove požare. Na početku letnje sezone, one se nalaze ispod zemlje u vidu lukovica, ili imaju razvijeno vatrootporno korenje ili koru.
Pored svih negativnih posledica koje požari mogu da izazovu, vatra je zapravo bila presudan faktor. Ona je uticala na raznovrsnost flore u Južnoj Africi. Veliki broj biljnih vrsta kapske vegetacije, ne samo da je tokom evolucije uspeo da se adaptira na regularne požare, već ima i usklađen životni ciklus sa ciklusima požara. Adaptacija biljaka na česte požare, uslovljava ih da narastu veoma brzo nakon vatre, kao i na cvetanje i reprodukciju. Za samo pet dana nakon požara vidljivi su ponovni znaci života.
,,Koliko nas košta jeftina odeća?“
Na ovaj način je, kao proizvod raznolikosti životne sredine, prilično stabilne klime tokom duge geološke prošlosti i adaptacijom vrsta na specifične uslove požara, nastalo najmanje florističko carstvo na svetu.
Autor: Jelena Petković – Ekoblog
